Περί τιμωρίας...
«Είναι καλή;» «Είναι κακή;» «Πότε την εφαρμόζουμε;» «Από ποία ηλικία ξεκινάμε;»
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θέτονται συχνά από γονείς που όπως οι περισσότεροι γονείς, φυσικό είναι να νιώθουν εξαντλημένοι, κουρασμένοι και ίσως θυμωμένοι από κάποιες συμπεριφορές των παιδιών τους.
Το πρόβλημα ξεκινάει από την ίδια την.. λέξη. Γενικότερα ο τρόπος με τον οποίο εκφραζόμαστε εμπεριέχει ενδείξεις για το πως αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο ενώ παράλληλα φανερώνει τις προθέσεις μας και καθορίζει την συμπεριφορά μας. Γενικά μιλώντας, τιμωρία είναι η ποινή που επιβάλλεται σε κάποιον που έχει παραβεί έναν κανόνα ανεξαρτήτως συνθηκών.
Έτσι λοιπόν, όταν «τιμωρούμε» είναι σαν να μπαίνουμε σε μια θέση εξουσίας, αυστηρής επιβολής νόμου. Επιπλέον η τιμωρία συχνά είναι συνυφασμένη με την έννοια της εκδικητικότητας και δεν αποσκοπεί πάντα στην εκμάθηση, στην συμμόρφωση αλλά στην καταστολή.
Τα παιδιά λοιπόν δεν χρειάζονται τιμωρία, αλλά πειθαρχία. Μπορεί να φαίνονται ταυτόσημες έννοιες αλλά έχουν σημαντικές διαφορές. Η σημαντικότερη είναι ότι η πειθαρχία περιλαμβάνει μέσα της την έννοια της συνεργασίας. Σκοπός της δεν είναι να εκδικηθεί το παιδί αλλά να το μάθει να επιλέγει την σωστή συμπεριφορά, να του μάθει τον αυτοέλεγχο. Συνεργατικά.
Αυτή η μικρή φαινομενικά μετακίνηση μας αλλάζει όλη την διάδραση με το παιδί καθώς υποννοεί και την δική μας ευθύνη, την δική μας εμπλοκή στην όλη διαδικασία.
Με άλλα λόγια, από απέναντι που ήμασταν ως τώρα, μετακινούμαστε δίπλα του και αυτό τελικά είναι μεγάλο άλμα, καθοριστικό στην προσπάθεια τοποθέτησης ορίων.
Θέλουμε να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν, όχι να τιμωρηθούν απλά.
Να μάθουν ότι οποιαδήποτε συμπεριφορά είτε καλή είτε κακή συνοδεύεται από μια συνέπεια.
Για παράδειγμα, όταν έχουμε ξεκαθαρίσει στο παιδί ότι δεν θα φάει παγωτό αν δεν φάει το φαγητό του (έχοντας εξηγήσει τους λόγους αυτής μας της απόφασης), και εκείνο δεν συνεργάζεται τελικά, είναι άλλο να λέμε «Τώρα δεν σου δίνω παγωτό» και άλλο «ξέρω ότι στεναχωριέσαι, και εγώ ήθελα να φας παγωτό, ελπίζω την επόμενη φορά να επιλέξεις καλύτερα»
Βέβαια, στην διαδικασία της εγκαθίδρυσης ορίων είναι πάρα πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην επιτυχή τοποθέτηση τους. Είναι πολλά τα οποία οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν μας. Την ηλικία, τις απαιτήσεις μας, τον χαρακτήρα του παιδιού αλλά και την δική μας συμπεριφορά. Δεν μπορούμε να ζητάμε από το παιδί κάτι που δεν κάνουμε εμείς.
Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν περισσότερα από αυτό που είμαστε παρά από αυτά που τους λέμε. Αν εμείς για παράδειγμα λέμε διαρκώς ψέμματα μπροστά ή και στα ίδια τα παιδιά είναι πολύ φυσικό να το επαναλάβουν και αυτά.
Φυσικά, μιλώντας για συνέπειες, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένας σπουδαίος τρόπος να διδάξουμε στα παιδιά την σωστή συμπεριφορά είναι να τα επαινούμε όταν επιδίδονται σε αυτήν!